Paul Bowles – De Amerikaanse schrijver die ons Marokko brengt

Heb je ooit het werk van Paul Bowles ontmoet? Deze Amerikaanse schrijver, componist en onvermoeibare reiziger is de perfecte gids voor de ziel van Marokko. Laat zijn woorden je meenemen naar de zonovergoten landschappen terwijl je uitkijkt naar je volgende reis.

De relatie tussen Paul Bowles en Marokko vertegenwoordigt een diepgaande wederzijdse vervulling in de literaire geschiedenis van de 20e eeuw. In 1947, op aanraden van schrijfster Gertrude Stein, bezocht Bowles voor het eerst Tanger — een ervaring die hem trof met de kracht van een openbaring, een “verlichting” zoals hij het zelf omschreef. Het volgende halve eeuw maakte hij van Tanger zijn permanente thuis, waardoor de stad transformeerde van een geografische bestemming tot de kern van zijn creatieve werk en spirituele muze.

Wie was Paul Bowles

Paul Bowles werd geboren in Queens, New York, en studeerde aan de University of Virginia, evenals muziek in Europa. Voordat hij professioneel schrijver werd, was Bowles een veelgevraagde componist op Broadway. Dankzij de fonograaf die zijn vader had gekocht, ontwikkelde hij vanaf zijn achtste een liefde voor muziek, toen hij begon met lessen. Tot zijn bekendste werken behoren composities voor theater en pianosoepnas. Hij werkte ook als muziekcriticus.

Tijdens zijn jeugd, in de jaren 1920 en 1930, reisde hij naar steden als Parijs, Marokko, Berlijn, Guatemala, Mexico en India. Na de Tweede Wereldoorlog liet Bowles echter alles achter zich en vestigde zich samen met zijn vrouw, Jane Bowles, ook schrijfster, in Tanger. Hoewel hij 52 jaar in Marokko woonde, overleed hij in 1999 en werd hij begraven in Lakemont, New York. Hij werd een avontuurlijke zielenreiziger die betoverde en tot op de dag van vandaag betovert met zijn ongelooflijke schrijfsels.

Bowles heeft vele werken nagelaten. Tot zijn bekendste werken behoort The Sheltering Sky, verfilmd door Bernardo Bertolucci. Hij was een complexe en eclectische artiest, die romans, korte verhalen, gedichten en reisboeken schreef, Marokkaanse auteurs vertaalde en traditionele Marokkaanse korte verhalen die mondeling waren verzameld, op schrift stelde, en meerdere stukken voor orkest, piano en zang componeerde.

Bowles was gefascineerd door de Arabische wereld. Zijn rauwe, sensuele, sobere en oplettende aard bij het beschrijven van Marokko of Algerije behoudt een charme en kracht. Eerder stond Bowles vooral bekend om zijn nomadische leven, zijn extravaganties — hij kocht een eiland, vestigde zich in Marokko, was biseksueel — en zijn diepe kennis van de Arabische cultuur. Nu wordt hij door sommigen beschouwd als een van de laatste werkelijk vrije artiesten, door zijn voortdurende zoektocht naar onafhankelijkheid van conventionele banden. In zijn onafhankelijkheid was Bowles altijd bereid zijn eigen pad te volgen en verdedigde hij zijn recht op keuzes.

Bowles’ relatie met Marokko

“Het was toen dat ik een irrationeel en krachtig verlangen voelde om in Tanger te zijn,” meldt Paul Bowles in het voorwoord van Let the Rain Fall.

“Als een foto is dit verhaal een document dat betrekking heeft op een bepaalde plaats, op een bepaald moment in de tijd, verlicht door zijn eigen licht.”

Als frequente reiziger sprak Paul Bowles vaak over de culturen en kenmerken die elk land definiëren. Voor de schrijver was het belangrijk dat elk land zijn cultuur behield, met enige moderniteit, maar zonder zijn unieke elementen te verliezen — wat het land onderscheidde. In zijn werken zijn korte verhalen verzameld die de landschappen van Noord-Afrika en de tradities van zijn volk beschrijven.

Hij bezocht Algerije en Marokko meerdere keren, en zijn verslag van deze ervaringen in zijn autobiografie is zowel hilarisch als verrassend. Hij wordt nog steeds gezien als een van de auteurs die Tanger het meest literair karakter geven. Onder zijn vele reizen markeerde Tanger een belangrijk punt. Hij bezocht de stad eerst met vrienden en daarna met zijn eerste vrouw. Maar het was met Jane Auer, uit zijn tweede huwelijk in 1938, dat hij zich permanent in Tanger vestigde in 1947.

In zijn werken doet Paul Bowles veel introspectie die de Marokkaanse cultuur benadert. Veel van zijn boeken zijn belangrijke reflecties op de tradities van Marokko vanuit het perspectief van een buitenstaander die er echter een groot deel van zijn leven heeft gewoond.

Een beetje over zijn werk

Bowles was meer geïnteresseerd in mensen en omgevingen dan in musea of monumenten. In zijn beschrijvingen gebruikte hij zijn scherpe observatievermogen en de humor die hem kenmerkte, zelfs in zijn eigen eigenaardigheden. Hij beschrijft vaak persoonlijkheden zoals Gertrude Stein, de eerste persoon die hem aanmoedigde naar Marokko te verhuizen, en de talloze excentrieke mensen die hem bezochten in zijn geliefde Tanger.

Zijn verhalen zijn doordrenkt met buitenlandse woorden, wat het exotische van de werelden die hij als decor gebruikt benadrukt. Hij gebruikt protagonisten die hun evenwicht, controle of rede verliezen, met tegenstrijdige gevoelens. Stormen ontstaan door kleine gebaren, die ons meeslepen in de verhaallijn.

Voor het eerst gepubliceerd in 1952, is de roman Let the Rain Fall van Paul Bowles een prachtige ode aan Tanger en Marokko, waar de auteur het grootste deel van zijn leven woonde. In het werk is de regen duidelijk aanwezig, bedekt door de zich opstapelende wolken, met de golven van de Straat van Gibraltar als decor, naast de hut in de bergen.

De titel, aldus Bowles, is afkomstig van Shakespeare’s Macbeth. Hij legt uit: “Vanaf mijn achtste of negende was ik gefascineerd door het korte fragment in Macbeth waarin Banquo het kasteel verlaat met zijn zoon en terloops aan de mannen buiten meldt dat de regen komt, het flitsen van een zwaard en de bewonderenswaardige vierwoordenzin, beknopt en brutaal: ‘Let the rain fall’.”

Ook geïnspireerd door reizen, dit keer door de Sahara, gaat zijn beroemdste werk The Sheltering Sky, zoals eerder genoemd, over een stel dat naar Noord-Afrika reist om hun huwelijk te redden. Uiteindelijk bezwijken ze aan de effecten van het exotische landschap. Bertolucci’s filmadaptatie uit 1990 kreeg de titel A Tea in the Desert.

Een van de kenmerken van Paul Bowles’ reizen is te zien in de collectie korte verhalen Tea in the Mountains. Het boek is een verzameling korte verhalen gepubliceerd gedurende zijn carrière in boeken en literaire tijdschriften.

Hij gebruikte deze energie ook voor muziek, hoewel minder mensen dit weten. Het waren subjectieve, literair hoogstaande teksten, omdat Bowles geloofde dat wanneer je overal kunt reizen, de nadruk in reisboeken verschuift van de plaats naar het effect op de schrijver, waardoor het werk subjectiever wordt.

The Sheltering Sky gaat niet expliciet over Marokko, maar de essentie — vervreemding, desoriëntatie en zoektocht naar existentiële betekenis van moderne individuen binnen een vreemde cultuur — werd volledig gevormd door dit land. Bowles had een scherp gevoel voor culturele spanningen en spirituele dissonantie in het postkoloniale Marokko. De westerse personages die verdwalen in het labyrint van zijn Marokkaanse verhalen zijn krachtige metaforen voor identiteitscrises en menselijke vervreemding in de moderne tijd. Hij beschreef Marokko niet louter als exotisch toeristisch decor; hij maakte van Marokko een uitgestrekt existentiëel podium en een vagevuur voor de ziel. Met zijn koele, precisievolle proza verhoogde Bowles Marokko van een geografische naam tot een literair concept — een blijvend symbool van vrijheid, ontsnapping en spirituele verwarring.

Neem contact met ons op voor meer reisinformatie!